Zoeken in deze blog

zondag 22 oktober 2017

10. Heet bier


Over de historie van het kluinbier kun je in de vorige blog meer lezen. Wat een leuk feitje is over kluinbier is dat het gedurende zijn levensloop een voornaam ingrediënt is geweest van het vooral in de noordelijke provincies veel gedronken Heet Bier. Dit stuk is daarmee ook een beetje een nabrander van de vorige blog. Ik vond dat stuk wat te lang worden als ik het heet bier daar ook nog in zou hebben meegenomen. Daarom maar een aparte entry. 

Heet bier (hait bier, hjit bijr) werd vooral in de gure wintermaanden gedronken als opkikkertje tijdens bijvoorbeeld het schaatsenrijden. De bekende zopie van de koek en zopie was eerder dus een behoorlijk alcoholisch drankje. Tegenwoordig worden we afgescheept met warme chocolademelk of een kom snert, maar tot en met de 19e eeuw was het gebruikelijk om heet bier te drinken om het zwieren wat te versoepelen. 

Heet bier was een aparte mix van zwaar bier met kruiden, eieren, suiker, room en sterke drank dat warm moest worden gedronken. Vooral kluinbier werd hiervoor gebruikt. In de nadagen van kluin werd het voornamelijk nog alleen hiervoor gebruikt. Per regio wilde de samenstelling van heet bier nogal verschillen. Kluin was vaak het basisbier, maar dit kon ook wel ander zwaar bier als Deventerbier of Jopenbier (nee, niet dat van die Haarlemmers, maar daar komen we nog op) zijn. Verder werd er suiker, stroop of honing toegevoegd. Daarnaast eieren en sterke drank. In vroeger dagen brandewijn. Later ook jenever of cognac. Verder kruiden als kruidnagel, gember en kaneel. Voor een goedkopere versie anijs, salie of jeneverbessen. In Friesland noemden ze heet bier boerenkoffie, maar dat was dan wel vanaf de 17e eeuw. Daar zat namelijk ook koffie in en dat raakte vanaf de 17e eeuw pas meer ingeburgerd. Ook werd het gewoon warm bier genoemd. Tegenwoordig is het drinken van warm bier vrijwel uitgestorven in onze contreien. In Slavische landen als Polen en Letland schijnt het nog wel traditie te zijn. Hier willen we ons nog wel eens aan een glühwein of een Irish coffee wagen, maar dan hebben we het wel zo'n beetje gehad qua warme alcoholconsumptie dacht ik. 

Heet bier van Saar
Er zijn verschillende recepten bewaard gebleven voor heet bier. Deze ontlopen elkaar niet zoveel. Het leek me leuk om dit stukje bierhistorie eens zelf te gaan maken. Aan de slag dus. Ik heb het recept voor het Heet bier van Saar genomen. Omdat ik nog maar 1 flesje kluinbier overhad heb ik het recept wat aangepast. Men neme:

Kluinbier: 33 cl
Bruine suiker: 25 gram
Een ei
Slagroom: 50 milliliter
Brandewijn: een flinke scheut
Kaneel: 1 pijpje
2 kruidnagels
1 nootmuskaatbol

Vooraf de ei opkloppen en de kruiden malen. Dan het bier samen met de suiker in een pannetje en dit langzaam verwarmen. Let op: het mag niet aan de kook raken anders gaat de boel schiften. Doorroeren tot de suiker is opgelost. De kruiden, de brandewijn en de slagroom kunnen worden opgelost in het geklopte ei. Giet dit mengsel vervolgens al roerend langzaam in het warme bier. En dat is het eigenlijk. Zelfs voor een kooknoob als ik was dit prima te doen. Omdat de kruiden maar deels oplosten heb ik het geheel nog wel gezeefd voordat ik het heb gedronken. En hoe smaakte het? Ik kan me voorstellen dat dit een welkom hartversterkertje is als je behoorlijk verkleumd bij zo'n koek en zopie-tent komt aan komt kluunen. De brandewijn en de kruiden maken dat dit met scherpte de slokdarm in vloeit. Toch ook zoet door de suiker. Door het ei en de room is het zacht als chocolademelk en het bitter van
het bier is ook nog goed te proeven. Vooraf had ik er weinig van verwacht, maar eigenlijk erg lekker. Een kluinbier zou hier trouwens niet per se voor nodig zijn. Een bruin bier als een bok voldoet ook prima. Er worden zoveel andere ingrediënten bijgevoegd dat de specifieke smaakkenmerken van kluin een beetje verloren gaan. Nou ja, in de tijd dat heet bier gangbaar werd was kluin nog het standaard zwaarder bier in de noordelijke contreien dus het is wel logisch dat het zo in de recepten is gekomen.

Stampkebaier
Een andere noordelijke delicatesse waarin kluinbier een essentieel ingrediënt vormde was het Stampkebaier. Eigenlijk is het niets anders dan een ouderwetse kopstoot waarbij het bier geen pilsje is, maar dus een kluinbier. Ik heb er weinig informatie over kunnen vinden. Het wordt alleen genoemd in het boek "Bier in Nederlend, een biografie" van Marco Daane. Daar staat vermeld dat het stampkebaier vooral geschonken werd aan veldarbeiders tijdens het hooien en maaien. Het extra shotje alcohol gaf net wat meer pit om er een schepje bovenop te doen bij het zware werk. Het leek het me wel geinig om het ook eens te proberen. Ik had in mijn leven nog nooit een kopstoot gedronken geloof ik. Daar schijn ik inmiddels behoorlijk mee achter te lopen, want waar de kopstoot tot voor kort bekend stond als een ouderwets shotje om wat sneller beneveld te raken, schijnt hij weer helemaal terug te zijn in het uitgaansleven. In Amsterdam is er een heuse kopstootbar waar de mooiste speciaalbieren worden gecombineerd met allerhande jenevers en bittertjes. Er schijnen hele proeverijen mee te worden
georganiseerd. Misschien eens iets om me verder in te verdiepen. Voor deze gelegenheid de jonge jenever van Floryn in 1 klap achterover geslagen. Daarna is het de bedoeling om het bier er in hetzelfde tempo achteraan te gooien. Dat ging me toch wel een beetje aan het hart. Dat kluinbiertje dat ik met zoveel moeite had weten te scoren en dat waarschijnlijk binnenkort nergens meer te krijgen is.....moet ik dat nu zomaar achteloos achterover slaan?? Zonde.......nou ja, for the greater good dan maar en om de branderige slokdarm te verzachten de boel dan toch maar afgeblust met een half glas kluinbier. De rest van het bier toch maar in een wat beschaafder tempo naar binnen gewerkt. Wel een effectief setje hoor zo'n kopstoot, maar als liefhebber van mooie bieren ben ik er toch meer voor om de boel wat meer degusterend naar binnen te werken. Nou ja, weer wat geleerd. Leuk om me zo wat meer te verdiepen in een aantal tradities die samenhangen met kluinbier. Mocht ik nog eens behoefte hebben aan warm bier of een kopstoot dan zal ik daarvoor toch wat minder zeldzame biertjes nemen denk ik.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten